De Dijk door Hans Luiten

De Dijk

De dijk slingert als een prachtig lint langs de brede Zaan. Vooral bij eb en vloed klotst het water tegen de dijk en het is duidelijk: zonder haar zou het achterland overstromen. De kleine huisjes, vooral groen en grijs van kleur, steken mooi tegen de hemel af. 

Zo zag de Zuiddijk er meer dan 800 jaar geleden uit en dat prachtige beeld bleef nog tot de 19e eeuw bestaan, zo mooi dat Monet het schilderde. Er is vooral de laatste 100 jaar van alles veranderd. Er werden tussen de dijk en de Zaan honderden huizen gebouwd, zoals die van het Vissershop, de componistenbuurt en de prins Hendrikkade, zodat je bijna kon vergeten dat je op een oude dijk liep. Dat werd nog versterkt door de aanplemping van de Burcht. De houten huizen werden vaak gesloopt, en op hun plaats verschenen woningen in de stijl van de Amsterdamse school. Er kwamen en er verdwenen winkels en de auto gaf de dijk een totaal ander aanzien. En, maar dan hebben we het over de laatste jaren, er verloederde een deel van de dijk.

Maar toch, wie zijn best doet, kan zien hoe mooi de dijk nog steeds is. Er staan nog prachtige houten en bakstenen huizen, zoals het monument op nummer 119. Je ervaart nog steeds dat je op een dijk staat als je de straten van de dijk naar beneden ziet lopen. Wie langs de Alpaca’s de dijk opwandelt ziet een bijna dorps beeld en bewoners op dat zuidelijke stuk gebruiken dat woord ook. Er is echt goede architectuur uit de jaren dertig te zien, een tegeltableau van “W. Onrust, boter en kaashandel” herinnert aan oude tijden. Er wordt gewerkt op de dijk: winkels en inverdan gelegen werkplaatsen maken de dijk tot meer dan een woondijk, levendiger dan de Nieuwendammerdijk in Amsterdam waar de huizenprijzen overigens niet meer te betalen zijn. En er zijn betrokken ondernemers en bewoners die maar al te graag willen aanspreken en aanpakken.

Een mooie dijk, nog steeds, maar je moet er inderdaad wel steeds beter je best voor doen om het te kunnen zien. Vooral in het noordelijke deel van de dijk, grofweg vanaf de Jonge Arnoldusstraat, stapelen de problemen zich op. Tussen goed onderhouden huizen ontwaar je een bouwval waar volgens de posters verbouwd wordt maar waar bewoners weten te vertellen dat er al jaren niets gebeurt. Enkele winkelpanden staan leeg, andere, schimmige winkels openden hun deuren waar zich amper klanten vertonen maar die blijkbaar wel kunnen bestaan. Panden worden opgesplitst in piepkleine kamertjes en volgestopt met arbeidsmigranten. En geregeld scheuren brommers en auto’s met een enorme snelheid over de lange dijk, om over de zware vrachtwagens nog maar niet te spreken. Het gaat de verkeerde kant op met de dijk en bewoners vragen zich af of het zomaar mag: een hele gevel geel schilderen, afval ergens neerdonderen of een pand laten verkrotten. Waar is de gemeente? Waarom kan dit zomaar gebeuren? En bij welk initiatief kunnen zij aansluiten om het tij te keren?

In de jaren ’80 lagen delen van de Amsterdamse binnenstad er verwaarloosd bij. De Gedempte Gracht in Zaandam was een troosteloze boel. De Zaanbocht in Wormerveer leek haar beste tijd te hebben gehad. Voorbeelden van gebieden die achteruit zijn gegaan, maar er nu weer goed bijstaan. Dat kan ook met de Zuiddijk gebeuren. Ik sprak betrokken ondernemers, bewoners én medewerkers van de gemeente dat dat niet anders kan.

Claude Monet schilderde ooit de Zuiddijk omdat hij er gecharmeerd van was. Natuurlijk krijgen we die idylle niet meer terug, maar het is en blijft een heel bijzonder stukje Zaandam dat alles in zich heeft om weer uit te groeien tot een mooie, karakteristieke dijk waar het prettig winkelen en wonen is. Mits er nu door winkeliers, bewoners én de gemeente samen wordt doorgepakt. Het gaat anders niet vanzelf.

Ik hoop u op één van de ZOOM bijeenkomsten in november te spreken!

Hans Luiten